Kultovi svetih i pisana reč u srednjovekovnoj Srbiji

Autor: Tatjana Subotin-Golubović

U ovoj su knjizi izloženi rezultati proučavanja službi jednom broju odabranih svetaca i praznika, a materijal je izložen po kalendarskom redosledu njihovog proslavljanja. Istraženi materijal je grupisan u pet poglavlja: Podizanje časnog Krsta Gospodnjeg (14. septembar), Sveti apostol Luka (18. oktobar i 12. januar), Sveti Kozma i Damjan (1. novembar i 1. jul), Sabor svetog Jovana Krstitelja (7. januar), Sveti Sava (14. januar i 9. maj). Prepisi službi posvećenih ovim svetim u izabranim reprezentativnim srpskim minejima XIII i XIV veka dobar su primer njihovog raznorodnog sastava koji se ogleda u bogatstvu zastupljenog himnografskog materijala. Tekstološke odlike i varijante pojedinih prepisa službi, upoređene sa odgovarajućim starijim ruskim prepisima (XI-XII vek), potvrđuju da su se u pojedinim slučajevima u srpskim rukopisima do srazmerno poznog vremena sačuvale izvesne arhaične crte.Svaka od pomenutih službi obrađena je u prvom redu sa tekstološkog stanovišta. Važno je naglasiti da je većina obrađenih službi prevedena sa grčkog, čime su postavljeni i standardi za razvoj originalne himnografske književnosti kod Srba u srednjem veku. Primeri za to su dve službe Svetom Savi kao i tekstovi sastavljeni povodom prenosu moštiju apostola Luke. Tatjana Subotin-Golubović je ovim svojim istraživanjima doprinela i boljem razumevanju razvoja liturgijske prakse u srpskoj crkvi. Ona je, analizirajući pojedine službe, tragala i za odgovarajućim tipicima koji su uticali na bogosluženje u srpskoj sredini tokom XIII veka. Metodološki pristup primenjen u ovim istraživanjima potvrdio je prisustvo studitske i evergetidske bogoslužbene prakse, mada sami ovi tipici kao celoviti rukopisi nisu sačuvani u srpskoslovenskom prevodu. Ovo istraživanje ima veliki značaj upravo za rekonstrukciju istorije liturgijskog života u periodu pre uvođenja Jerusalimskog tipika.