Kratak izveštaj o stanju ilirskoga naroda

Autor: Johan Kristof Bartenštajn

Pred čitaocem je nevelika, ali za istoriju Srba zapadno od Drine izuzetno važna knjiga, koju je 1761. godine objavio austrijski državnik i učitelj cara Franca Jozefa. Baron Bartenštajn je važan svedok o istoriji Srba u Iliriku u vreme kada u austrijskom carstvu počinje da se menja odnos prema stanovništvu Vojne krajine.Bartenštajn demantuje da je većina tadašnjih Srba na teritorijama severne Srbije (Vojvodine), Mađarske i Hrvatske poreklom od onih Srba koji su iz Srbije došli pod vođstvom svog patrijarha Arsenija Čarnojevića 1690. godine. Bartentštajn svedoči da je većinsko srpsko stanovništvo u ovim krajevima starosedelačko. On svedoči da su u XVIII veku svi stanovnici Slavonije Srbi – jedni su pravoslavni, a drugi, takođe, pravoslavni ali priznaju rimskog papu za svog poglavara (unijati). Pred čitaocem je fototipsko izdanje iz 1866. godine, objavljeno u Beču, prema prevodu Aleksandra Sandića.