Zarobljeni um

Autor: Česlav Miloš

Dobitnik Nobelove nagrade
Kada je Česlav Miloš 1951. zatražio azil u Francuskoj, američke vlasti najpre su odbile da mu izdaju vizu za ulazak u SAD, pod pritiskom poljskih emigranata koji su smatrali da je komunista. Tada je zamišljen i napisan Zarobljeni um, najpoznatije Miloševo delo, anatomija čoveka u totalitarnom sistemu, ne samo u Poljskoj nego i u svim zemljama nekadašnjeg Varšavskog lagera, pa i socijalističkim zemljama „sa ljudskim likom“. Ali već u to vreme sa naznakama dvoličnosti uma i u jednom novom vidu totalitarizma koji se rađa svuda u svetu…„U tom novom totalitarizmu koji se rađa postoje i ’pilule’ iz romana koji citira Zarobljeni um – reč je o sredstvima za umirenje i egzaltaciju (od bensedina do kokaina) koji su u vrlom novom svetu društveno prihvatljiviji od masne hrane ili isuviše šećera po proizvodu koji konzumiramo. U tom svetu postoje i ketmani, kako novi u islamskom svetu, tako i globalno, primenjeni sa istim motivima kao i oni koje je opisao Miloš. Pokazalo se da je ’zarobljeni um’ civilizacijski fenomen, da je totalitarizam moguć u postideologijskom svetu. Možda je specifičnost totalitarizma našeg vremena što je uspostavljen u fazi opadanja jedne čitave civilizacije.“– Iz Pogovora Čedomira Antića„Najbolji memoari o komunizmu.“– En Eplbaum, istoričarka