Među izdajnicima, špijunima i junacima

Autor: Vladimir Vauhnik

Vladimir Vauhnik, istaknuti jugoslovenski oficir i obaveštajac, dolazi u Berlin 1938. godine. Naredne tri godine provešće kao vojni ataše u jugoslovenskoj ambasadi u vreme mandata Ive Andrića. Stvarajući obaveštajnu mrežu na teritoriji Trećeg rajha, dolazi do niza tajnih nemačkih vojnih podataka, među kojima su bili i planovi napada na Sovjetski Savez i Jugoslaviju. U isto vreme, Vauhnik u Berlinu prisustvuje ključnim istorijskim događajima.
Uhapšen je od strane Nemaca nakon 6. aprila i pritvoren u berlinskoj centrali Gestapoa, posle čega biva poslat u Zagreb sa zadatkom da ustroji rad vojske NDH. Zgađen ustaškim zločinima, koristi prvu priliku i beži u Sloveniju, gde sa saradnicima osniva tajnu obaveštajnu organizaciju. U naredne tri godine Vauhnik će sa grupom obaveštajaca sa područja cele Jugoslavije zapadnim saveznicima, pre svega Britancima, dostaviti mnoštvo dragocenih podataka.Opisujući sve ove godine iscrpno u svojim memoarima, Vauhnik sastavlja izuzetnu sliku ratnih godina, govoreći o središtu nacističkog zla koje je dobro poznavao i o jugoslovenskim prilikama obeleženim velikim stradanjima ali i ideološkim sukobima koji će odrediti posleratnu sudbinu zemlje. Ova knjiga nam daje priliku i da prvi put otkrijemo ustrojstvo britanske obaveštajne službe u okupiranoj Jugoslaviji.Dragocenost ovih memoara ogleda se dobrim delom i u detaljnim opisima rada obaveštajne službe, posebno u trenucima okupacije, ali i u predstavljanju ratnih strategija i operacija na pitak način. Oni su i politička hronika trusnog vremena sjedinjena sa pričom o životu jednog krajnje zanimljivog čoveka. I to čoveka čiji su se životni putevi ukrstili sa neverovatnim brojem ličnosti koje su obeležile istoriju dvadesetog veka ne samo na našim prostorima. Među tim imenima su Ivo Andrić, Adolf Hitler, knez Pavle Karađorđević, Hajnrih Himler, Herman Gering, Vilhelm Kanaris, Valter Šelenberg, Milan Stojadinović, Milan Nedić, Dušan Simović, Dragoljub Draža Mihailović, Herta Has, ubica Roze Luksemburg, Zoran Mušič, jedan budući rimokatolički svetitelj, ustaška vrhuška, četnički i partizanski komandanti, agenti engleske obaveštajne službe i Gestapoa…*„Prikupljanje podataka iz manje roman-tičnih izvora, upoređivanje njihove suštine, dodavanje novih stavki informacija u skup, kao i proučavanje i procena celokupne situacije učinili su Vauhnika verovatno najbolje informisanim stranim posmatračem u Berlinu. Svojoj vladi slao je detaljne informacije nedeljama, čak i mesecima unapred o svakom velikom nemačkom planu napada.U širem smislu, predstavljanje društvene strukture sila Osovine u ratu, njihovih razlika, ali i njihovog konačnog sloma i kolapsa, kako ih je video ovaj obavešteni posmatrač, daju značajan doprinos istoriji ovog perioda.“Studies in Intelligence (zvanični časopis američke obaveštajne agencije CIA), 1966.