Simo Matavulj S mora i primorja

Simo Matavulj S mora i primorjaTvrdi povezIzdavač Prosvjeta ZagrebSimo Matavulj (Šibenik, 12. septembra / 31. avgusta 1852 – Beograd, 20/8. februara 1908), srpski pisac realista iz Dalmacije, jedno od petoro dece šibenskog trgovca Stevana Matavulja i Simeune Matavulj, rođ. Triva. U Šibeniku je završio osnovnu školu i nižu gimnaziju na italijanskom i srpskom jeziku, kada odlazi u manastir Krupu kod strica, igumana Serafima, ali ubrzo napušta manastirski život i odlazi u zadarsku učiteljsku školu, koju završava 1871.Učiteljevao je potom u raznim dalmatinskim selima (Đevrske, Islam Grčki i dr.) i predavao kao nastavnik u Srpskoj pomorskoj zakladnoj školi u Srbini kod Herceg Novog. Uzeo je učešća u Hercegovačkom ustanku 1875. kao sekretar vojvode Miće Ljubibratića (inače prevodioca Kurana na srpski jezik). U Crnoj Gori je od 1881. gimnazijski nastavnik, školski nadzornik, urednik službenih novina i nastavnik dece crnogorskog kneza Nikole. Putovao je u Milano i Pariz, gde je živeo nekoliko meseci. U Srbiju prelazi 1887. godine (najpre u Zaječar, a potom u Beograd), gde radi kao nastavnik u gimnaziji i činovnik presbiroa. U Crnu Goru odlazi još jedanput da bi bio učitelj kneževima Danilu i Mirku, ali se ubrzo vraća u Srbiju, gde će se trajno nastaniti. Ženio se dvaput: prva supruga, Milica Stepanović, nastavnica beogradske Više ženske škole, umrla je marta 1893. godine u prvoj godini njihovog braka; sedam godina kasnije, 1900, oženio se bogatom udovicom bez dece Ljubicom Dimović, koja ga je nadživela. Sa drugom suprugom proputovao je mnoge zemlje i gradove, Beč, Rim, Carigrad, Peštu, Minhen, Alžir...Bio je počasni član Matice srpske, jedan od osnivača i prvi predsednik Srpskog književnog društva, osnovanog 1905. godine, i redovni član Srpske kraljevske akademije od januara 1904.Matavulj se u književnosti prvi put javlja na Cetinju, u službenom crnogorskom Narodnom listu, sa jednom istorijskom pričom koju je napisao povodom veridbe srpskog kneza Petra Karađorđevića sa crnogorskom kneginjom Zorkom, a na podsticaj i prema kazivanju samoga crnogorskog kneza Nikole. Napisao je oko sedamdeset pripovedaka i novela objavljenih u zasebnim zbirkama: Iz Crne Gore i Primorja, 1888, 1889; Iz primorskog života, 1890; Iz beogradskog života, 1891; Sa Jadrana, 1891; Iz raznijeh krajeva, 1893; Primorska obličja, 1899; S mora i s planine, 1901; Beogradske priče, 1902; Život, 1904. i Nemirne duše, 1908, pored još nekoliko pripovedaka objavljenih u posebnim izdanjima, od kojih su mu najpoznatije Pilipenda (s temom unijaćenja Srba iz Petrovog polja u Dalmaciji) i Povareta (sa dijalozima na čakavskom dijalektu). Napisao je romane Uskok (1885) i Bakonja fra Brne (1892), kao i nekoliko putopisa, memoarskih zapisa i književnih članaka različite sadržine (Boka i Bokelji, Deset godina u Mavritaniji itd.). Poznati su i njegovi autobiografski zapisi Bilješke jednog pisca (1903). Napisao je i dve drame – Zavjet i Na slavi – prvu sa temom iz dubrovačkog, a drugu iz beogradskog života. Prevodio je najviše sa francuskog jezika (Na vodi Gi de Mopasana, San Emila Zole, Pučanin kao vlastelin i Mizantrop Molijera, Zimske priče Vogijea i dr.).Počeo je da piše tek u zrelijim godinama. Pored velikog književnog obrazovanja, kojim je nadmašio sve ranije pripovedače i realiste u srpskoj književnosti svoga vremena, stiče znanja iz istorije i filozofije i smatra se za svoje doba jednim od najobrazovanijih srpskih pisaca, okrenutih evropskoj književnoj tradiciji.Do Matavulja naši pisci realisti ostali su delom pod uticajem romantičarskih književnih manira, te ruske, mađarske i nemačke književnosti, i tek je Matavulj potpun i čist realista, najviše usmeren na francusku književnost. On je u pripoveci dosledno sproveo ideje evropskog književnog realizma, trudeći se da hladno i objektivno opisuje život u svim krajevima gde je živeo, stvarajući galeriju nacionalnih tipova iz raznih društvenih slojeva, seljake i mornare, građane i intelektualce iz Dalmacije, Crne Gore i Beograda, čime se uz Lazu Lazarevića upisao u klasike realističke srpske pripovetke, u autentične „majstore pripovedače“, kako ga je nazvao Ivo Andrić.3/23