Episkop Sava Vuković Izabrani Bogoslovsko - istorijski radovi

Episkop Sava VukovićIzabrani Bogoslovsko - istorijski radoviTvrdi povez, veliki formatNeopaženo se sabirajte na počivalištima, čitajući sveštene knjige i pojući za upokojene Mučenike i sve Svete od veka i braću upokojenu,i izobraženje Tela Hristovog prihvatajući Evharistiju i prinoseći je u Crkvama i počivalištima, i pri upokojenju pojući im, ako su verni u Gospodu (Apostolske ustanove, knjige 6, 30, 2).Trud vladike dr Save (u svetu Svetozara) Vukovića (1930-2001), vikarnog episkopa moravičkog (1961-1967), istočnoameričkog i kanadskog (1967-1977), šumadijskog (1977-2001), profesora Bogoslovije Svetog Save u Beogradu i Bogoslovskog fakulteta u Beogradu (1961-1967), pokretača i urednika mnogobrojnih crkvenih publikacija, člana Srpske akademije nauka i umetnosti, da se ne zaborave zaslužni crkveni prethodnici, obavezuje i njegove poslednike da od zaborava sačuvaju njegovo višestruko značajno delo. Ova knjiga, priređena povodom desetogodišnjice prestavljenja, otkriva samo mali deo njegove revnosti koju je, kako kaže profesor Nenad Milošević, "ravnomerno raspoređivao i na pastirsko služenje, crkvenu administraciiju, sveštenosluženje, kao i na polje intelektualne delatnosti... neimarsku delatnost i socijalno staranje" (Episkop dr Sava Vuković kao liturgičar, Srpska teologija u HH veku, knjiga 2, Beograd 2007, 130).U knjigu Izabrani bogoslovsko-istorijski radovi episkopa Save Vukovića, ušla je većina vladičinih tekstova koje je, u obliku gotovo svih naučnih žanrova, objavljivao u spomenicama, zbornicima, periodičnim publikacijama i časopisima punih pola veka. Izostavljeni su radovi iz posebnih kljiga koje takođe treba pregledati i reafirmisati. Nadamo se da će Srpski jerarsi, kao ispravljeno i dopuljeno drugo izdanje, uskoro ugledati svetlost dana. U ovaj zbornik nisu uvršćeni ni publicistički članci koji imaju karakter izveštaj a o događajima u kojima je vladika učestvovao (mirovarenje, delegacije Srpske Crkve), kao i stotine i stotine enciklopedijskih i leksikografskih odrednica. Zaobiđeni su i spisi na stranim jezicima, ukoliko nisu objavljeni u prevodu na srpski jezik. Znamo da mnoge svoje priloge u časopisima koje je osnivao, i u njima bio glavni saradnik, korektor, administrator i urednik, nije potpisivao, pa se ni oni neće naći u ovoj knjizi.Nakon pregleda dostupnih publikacija u kojima je episkop Sava objavljivao radove, a po unapred utvrđenom principu da ovom prilikom treba ponovo štampati sve članke koji pripadaju akademsko-naučnim vrstama, ispostavilo se da prema ovom kriterijumu nijedan prilog ne treba izostaviti. Postavljalo se jedino pitanje da li u okviru istih korica mogu da se nađu iscrpne naučne rasprave i takozvani "sitniji prilozi", čiji je značaj uvek isticao u reprezentativnim predratnim časopisima Glasnik Skopskog naučnog društva i Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu, tražeći ponekad, dobro raspoložen, od sagovornika odgovor koji je od ova dva časopisa bio bolji. Verujemo da naše razvrstavanje u ovom zborniku preko osamdeset tekstova raznorodne metodološke usmerenosti neće pomutiti opšti utisak o naučnom radu vladike Save.Poznato je da težište u bogoslovsko-naučnom radu episkopa Save Vukovića imaju liturgika i crkveno-nacionalna istorija. U te dve osnovne grupe podeljeni su i spisi priređeni za ovu knjigu. Prvi, bogoslovsko-liturgički deo-otvaraju teološke rasprave u užem smislu reči (o Vaskrsu i Blagovestima), a drugim, istorijskim delom knjige, dominiraju prilozi o crkvenim ličnostima i njihovim darovima koje su nesebično i samopregorno delili sa verujućim narodom. Sećamo se da je blažene uspomene vladika Sava u poslednjim godinama života, ponovo, mnogo radio na liturgičkim pitanjima (rasprave o slavljenju Božića i bogoslužbenoj upotrebi kondaka Romana Slatkopevia nastale su u poslednjoj godini njegovog života), kao i na sistematizovanju podataka o značajnim ličnostima iz istorije Karlovačke mitropolije. Zbog "malovremenosti života" mnogo je ostalo nedokončanog, ali kada pogledamo koliko informacija u ovde sakupljenim člancima imamo o monasima Karlovačke mitropolije - eto te enciklopedije koju je vladika tako prilježno spremao. Ne nagađajući zašto Doktorska disertacija o Tipiku arhiepiskopa Nikodima nije objavljena za života, odnosno zašto je danas gotovo nepoznata, podsećamo da se u radu Prvi prevod Jerusalimskog tipika kod Srba o Nikodimovom tipiku rasuđuje na najvišem akademskom nivou uz ocene koje nikako nisu zastarele, što je svakako i smisao disertacije. Zaista je privid da se u više radova ponavljaju neke činjenice ili ocene, jer njihovo isticalje služi da se uvek saopšte novi podaci koji su odrđeni tim važnim konstantama iz istorije naše Crkve.Jubileji, koji i u savremenim društvima određuju kulturu sećanja, bili su čest povod nastanka radova pokojnog vladike Save, što je istaknuto i u njihovim naslovima. I nakon površnog uvida u ove tekstove, jasno je da autoru nije stalo do puke prigodnosti ili ponavljanja stereotipnih i konvencionalnih ocena o događajima i ličnostima. Pre je reč o prilici da se, najpre iznesu nedovoljno poznate činjenice, a potom kritički i trezveno istakne stvarni smisao jubileja u crkvenoj i nacionalnoj istoriji. Ili da se ukaže, angažovanom rečju odgovornog crkvenog jerarha, na neprimeran odnos svetovnih moćnika prema Crkvi. Ovaj kritički stav, koji nažalost nije čest ni u savremenoj istoriografiji, ilustruje vladičino isticanje arhimandrita Ilariona Ruvaria, oca kritičkog poimanja istorije kod Srba, kao neprevaziđenog uzora istoričarima, ili to što nije prećutao da su memoari patrijarha Gavrila Dožića falsifikat. Videće se, uostalom, u većini istorijskih priloga, da su izvori, za kojima je tako posvećeno tragao, alfa i omega njegovog naučnog metoda.Saradnici episkopa Save često su bili zatečeni njegovim poznavanjem grafičko-štamparskih veština, odnosno procesa pripremalja rukopisa za štampu. Zato su u njegovoj kući grafičari uvek bili dobrodošli. Međutim, nije mogao da sakrije ljutnju kada je nešto, nebitno ko je autor, aljkavo i loše odštampano. Za to što su i njegovi radovi, ponekad, "u ritama" štampani, drugi snose odgovornost i to je, prilikom priređivanja ove knjige, predstavljalo znatnu teškoću. Neki uočeni propusti su sporadično ispravljeni, ali ne treba kriti nelagodnost što su verovatno učinjene i nove omaške. Dobronamernima će biti podsticaj za svestranije proučavanje dela vladike Save.O smislu hrišćanskog sećanja na umrle rečito govore na početku istaknute reči Apostolskih ustanova. Nadamo se da i ovaj prilog, pod visokim pokroviteljstvom NJegovog preosveštenstva Gospodin Jovana, sadašnjeg episkopa šumadijskog, a kroz ponovno obelodanjivanje značajnog segmenta delatnosti blaženopočivšeg vladike Save Vukovića, može postati deo crkvenog, jedino smislenog, proslavljanja desetogodišnjice njegovog upokojenja.N. Jovančević11/1