G. Loria Galileo Galilei

G. Loria Galileo GalileiMeki povez, manji formatVeliki prirodoslovciHrvatsko prirodoslovno društvo ZagrebGalileo Galilej (ital. Galileo Galilei; Piza, 15. februar 1564 — Firenca, 8. januar 1642) bio je italijanski astronom, fizičar, matematičar i filozof, čija su istraživanja postavila temelje modernoj mehanici i fizici. Rođen je u Pizi. Uglavnom je obrazovan u manastiru Valombroza pored Firence, a na univerzitetu u Pizi studirao je od 1581. do 1585. godine. Ubrzo posle toga, neko vreme je predavao na firentinskoj Akademiji. Na univerzitetu u Pizi je predavao matematiku od 1592. do 1610. Bio je filozof i matematičar kod velikog toskanskog vojvode od 1610. pa do kraja svog života.U okviru naučne revolucije odigrao je značajnu ulogu u razvoju moderne nauke. Unapredio je teleskopske instrumente i sistematski posmatrao nebo, što je za posledicu imalo otkriće i analizu Jupiterovih satelita, Sunčevih pega, Mesečevih kratera i Mlečne staze. Drugi veliki Galilejev doprinos je pozitivan nastavak istraživanja Кopernikovog heliocentričnog sistema, naročito otkrićem Venerinih mena. Istraživao je takođe zakonitosti kretanja tela, zakon gravitacije i začeo ideju principa relativnosti. Zbog napretka u metodologiji naučnih eksperimenta i empirijski utemeljenog povezivanja astronomije i kosmologije, Galileja se dogovorno naziva ocem moderne astronomije, ocem moderne fizike, ocem nauke i ocem moderne nauke.Izumom dvogleda započeo je plodno razdoblje Galileijevih astronomskih istraživanja. Došla su jedno za drugim značajna otkrića: Mlečna staza pokazala se kao ogroman skup zvezda slabog sjaja; Mesečeva površina pokazala se izbrazdanom dolinama i bregovima; oko Jupitera kruže četiri satelita (Galilejanski meseci); Venera pokazuje mene kao i Mesec (Venerine mene); na Sunčevoj površini vide se pege (Sunčeve pege). Galilejeva veličina nije u njegovim izumima, iako se može smatrati najvećim optičarom svog doba, nego u tome što je dvogled usmerio prema nebu. Prva svoja astronomska otkrića objavio je 1610. u delu Vesnik zvežđa (lat. Siderius nuncius). Zalaganje za Кopernikov sistem, kao jedini tačan i istinit, dovelo je Galileja u sukob s crkvenim učenjem, pa mu je odlukom Inkvizicije 1616. bilo zabranjeno učenje da se Zemlja kreće oko Sunca i da je ono središte sveta. Iako je obećao da će odustati od svog uverenja, nije mogao da podstaknut otkrićima do kojih je došao, odustane od naučne istine, pa je u svojem delu Dijalog o dva glavna svetska sistema, ptolemejskom i kopernikovom … (ital. Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo, tolemaico e copernicano…, Firenca, 1632.) izložio heliocentrični sistem. To je delo Кatolička crkva odmah ocenila kao heretičko. Galilejeva doslednost u iznošenju i obrani naučne istine izazvala je oštru reakciju. U Rimu, u prostorijama inkvizicije, održan je proces protiv Galileja (1633), koji je tada bio u sedamdesetoj godini života. U progonstvu, lišen slobode i odvojen od sveta, pod stalnim nadzorom Inkvizicije, dovršio je svoje najveće delo o mehanici započeto još u padovanskom razdoblju Razgovori i matematički prikazi dva novna znanja u mehanici (ital. Discorsi e dimonstrazioni matematiche intorno a due nuove scienze, Lejden, 1638.), kojim je udario temelje klasičnoj mehanici. U njemu je izložio zakone slobodnog pada, uveo pojam ubrzanja, obradio kretanje niz kosinu, vodoravni hitac i tako dalje. Tim delom uveo je Galilej eksperimentalni metod istraživanja i matematičko formulisanje eksperimentom utvrđenih zakonitosti, te time položio temelje modernoj fizici.Nakon njegove smrti crkvene vlasti nisu dopustile da mu se podigne nadgrobni spomenik. Tek 1737. položen je u zajednički grob sa svojim učenikom V. Vivijanijem i tada mu je podignut nadgrobni spomenik, a 16. aprila 1757. skinuta je zabrana s Galilejevih dela, u kojima on zastupa načelo pomičnosti Zemlje, nasuprot geocentričkog sistema, koji je branila crkva. Prvo kompletno izdanje Galilejjevih dela izdano je u Firenci (od 1842. do 1856.) u 16 svesaka.Iako rimokatolik i pionir Papinske akademije nauka (Accademia dei Lincei), a u mladosti sklon ideji zaređenja, Galileo je insistiranjem na heliocentričnom sistemu kao ispravnoj astronomskoj teoriji ušao u polemične sukobe s Crkvom i drugim astronomima zbog njihove tadašnje privrženosti klasičnom geocentričnom sistemu, odnosno izostanku dokaza za paralaksu zvezda, ali i Braheovom sistemu istraživača koji je vlastitim pronalascima konkurisao Galilejevim. Pod sumnjom za herezu i optužbom za pokušaj potkopavanja aristotelijanske filozofije prirode i Biblije, Rimska inkvizicija je 1615. godine istražila Galilejev slučaj, potom po zaključku zabranila Galileju da promoviše heliocentrični sistem, a njegova istraživanja uvrstila je u popis zabranjenih dela. Nakon najprodavanijeg dela iz 1632. godine Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo, u kojem u obliku dijaloga između učenika i učitelja uspoređuje ptolomejski i kopernikov sistem i implicitno napada Papu Urbana VIII, protiv Galileja je pokrenut proces koji je doveo do kućnog pritvora, gde 1638. dovršava Discorsi e dimostrazioni matematiche, intorno à due nuove scienze, subverzivno delo u romanističkom dijalogu, koje kasnije postaje temelj kinematike. Tek godine 1992. Papa Jovan Pavle II službeno je ustanovio pogrešku Rimske inkvizicije, zatražio oprost i tom prilikom pozvao druge na dijalog nauke i vere po uzoru na Galileja.12/21