U traganju za izvir-vodom

Autor: Ana Vukmanović

Studija U traganju za izvir-vodom – slike vode u južnoslovenskoj usmenoj lirici prikazuje različita značenja vode – u jeziku usmenih lirskih pesama, fragmentima mitopoetskih predstava, obrednom sloju usmene lirike, prostornim modelima, plodonosnoj, erotskoj, lustrativnoj i lekovitoj simbolici. Tako se prati kako voda formira metafore kojima se konceptualizuje svet – spoljašnji i unutrašnji, kako kao deo formula izgrađuje pesme i unutar blagoslova, zakletvi i kletvi postaje deo magijskog jezika. U mitu se voda nalazi na samom početku, u akvatičkom haosu, a posle podele na haos i kosmos zauzima svoju liminalnu poziciju izvirući iz korena drveta sveta ili okružujući kosmičko ostrvo koje izranja iz prvobitnog okeana. Ona je i stanište mitskih bića, doživljava se i kao najmarkantnija granica između ovog i onog sveta, ali se nalazi i u neposrednoj blizini ljudskih kuća i naselja. Kao mesto-znak ona obrazuje liminalne hronotope aktuelizujući svoju dvostruku prirodu koju možda najočitije oslikava par žive i mrtve vode, u kom se susreću stvaralačke i razorne sile, i na kraju osnovna opozicija između života i smrti. Ona zatim ulazi u predstave plodnosti, prirode i ljudi, i formira simboliku erotizma i vitalizma. U magijskom sloju tradicijske kulture, voda se konceptualizuje kao čista i nečista, lekovita i opasna. Složene i mnogoznačne slike vode u usmenim lirskim pesmama pokazuju da je semantika vode slojevita, da različita značenja nisu strogo odeljena, već se prepliću I korespondiraju jedna sa drugim.