Demoni ljubavi: Lav Tolstoj i dubinska psihologija

Autor: Olivera Žižović

Nova knjiga Olivere Žižović, Demoni ljubavi: Lav Tolstoj i dubinska psihologija (Fedon, Beograd, 2024, 412 str.), posvećena je dvema, za Tolstoja ključnim temama, koje su podjednako važne u njegovom životu i stvaralaštvu: braku, to jest ljubavi i muško-ženskim odnosima, sa jedne strane i smrti, sa druge. Tome se pridružuje i autorkina teza da je Lav Nikolajevič stvorio „tri velika, sa malo čime uporediva umetnička dela: dva romana "dugog daha", Rat i mir (1864–1869) i Anu Karenjinu (1873–1877), i sopstveni život (1828–1910)“.
Otuda knjigu čine dve prepletene i međusobno upotpunjujuće celine. Prvi deo usredsređen je na interpretaciju i dubinsko-psihološku analizu Ane Karenjine i „Krojcerove sonate“, tačnije na sagledavanje muško-ženskih odnosa koji su doveli do samoubistva naslovne junakinje romana, odnosno do, u pripoveci predočenog, junakovog ubistva supruge. Budući da je Tolstoj, kako autorka ističe, s godinama sve više držao do života – složenog, nesagledivog i teško dokučivog, a sve manje do umetnosti, drugi deo Demona ljubavi posvećen je sagledavanju dve Tolstojeve opsesivne teme iz perspektive njegovog ličnog, unutrašnjeg iskustva. Za taj deo analize, kao polazište, ali, kako se pokazuje, i svojevrsno ishodište, poslužio je Tolstojev veliki, arhetipski san s kraja njegove Ispovesti, sagledan i protumačen iz dubinsko-psihološke perspektive. Reč je o snu koji sumira Tolstojev prolazak kroz egzistencijalnu, psihološku i duhovnu krizu – krizu smisla, ili, kako to sam formuliše, sumira doba „najvatrenije unutrašnje preorijentacije mog celokupnog pogleda na svet“. San, štaviše, Tolstoju nudi putokaz, tačnije (raz)rešenje do kojeg njegovi književni junaci nisu uspevali da dođu, zbog čega su, u krajnjem ishodu, i birali smrt: tuđu ili sopstvenu.