Dugo traganje za pozorištem - Jovan Hristić

Odlično očuvana knjiga. POZORIŠNA LITERATURA Godine učenja i godine lutanja Jovan Hristić: O TRAGANJU ZA POZORIŠTEM: Gradska narodna biblioteka "Žarko Zrenjanin", Zrenjanin, 2002. Samo u jednom periodu svog života čovek odlazi u pozorište zato što u njemu traži nešto više od pozorišta i samo u jednom periodu svoga života pozorište može da bude nešto više od pozorišta - zapisao je Jovan Hristić u jednom od eseja sabranih u knjigu "O traganju za pozorištem", koju je u biblioteci "Feniks" nedavno, posthumno objavila Gradska narodna biblioteka "Žarko Zrenjanin" iz Zrenjanina. Pesnik, esejista, dramski pisac, teoretičar drame, pozorišni kritičar i prevodilac Jovan Hristić predstavljen je ovom knjigom pre svega kao čovek pozorišta, a ona kao svojevrsna istorija teatra iz ličnog ugla. Knjigu otvara esej, kako kaže Hristić, o godinama učenja i godinama lutanja. Njegova sećanja sežu do predstava koje je još u detinjstvu gledao u Rodinom pozorištu u Beogradu, a zatim sledi "pozorišno školovanje" koje počinje od Raše Plaovića u ulozi Hamleta, "Šume" Ostrovskog i "Pobunom na brodu Kejn" Vouka u režiji Huga Klajna, nastavlja se predstavama Bojana Stupice (reditelj koji je, po Hristiću, umeo da probudi i pokrene sve energije svojih glumaca), pre svega "Dundom Marojem", kao i Mate Miloševića, u čijem opusu on izdvaja Sterijine "Rodoljupce" i Nušićevu "Ožalošćenu porodicu". Za godine lutanja Hristić kaže da ne počinju putovanjima po svetu, jer je to tada bilo gotovo nemoguće, nego se prvo bavi predstavama koje su dolutale do nas. Sa koliko poznavanja, istinske posvećenosti teatru i uz dozu sete Hristić piše o Žanu Vilaru, jednom od najvećih glumaca i najvećih reditelja u pozorištu našeg vremena, Piteru Bruku, Žeraru Filipu, gostovanjima engleskog teatra, posle koga se nije moglo misliti o pozorištu kao do tada, Piteru Šumanu, sa čijih predstava je izlazio "okupane duše". Tu je naravno i Bitef, sa kojim nam je svet dolazio u pohode. Hristićeva knjiga bogata je i zbog spominjanja niza svetskih predstava sa probranim detaljima koji su ih upravo činili tako velikim. Tu je i Lorens Olivije i Zizi Žanmer, ali i "Tri sestre" Otomana Krejče, "Galeb" Končalovskog ili Hane Tjerni i "Kako me želiš" Pirandela u režiji Đorđa Strelera. Sublimirajući to svoje višedecenijsko pozorišno iskustvo Hristić beleži da su ga ustvari najviše zanimale predstave koje su imale hrabrosti da nam pokažu čega sve pozorište može da se odrekne, a da ne prestane da bude pozorište. Hristićeva knjiga satkana od različitih elemenata pozorišnog života objedinila je i prikaze nekoliko teatarskih knjiga eminentnih autora. To je za Hristića povod da se posveti i analizi rada velikih reditelja kao što su bili Gavela, Stupica, Klajn, Mata Milošević ili Jovan Putnik, neobična ličnost koja u istoriji našeg pozorišta još uvek nema ono mesto koje zaslužuje da ima. Tu je i blistava grupa zagrebačkih reditelja među kojima su Georgij Paro, Božidar Violić, Kosta Spaić. Priča o pozorištu ne bi bila potpuna da nema Jana Kota, koga Hristić smatra najpotpunijim pozorišnim kritičarem, koji zna da dramski tekst počinje svoj pravi život tek u pozorišnoj predstavi, ali i da pozorišna predstava počinje svoj pravi život tek u punom gledalištu. U esejima kojima se vraća u pozorišnu prošlost Hristić se bavio Joakimom Vujićem, osnivačem našeg teatra koga ne treba, kako kaže shvatati kao ekscentričnu figuru zanesenjaka, mitomana, svaštara i lakrdijaša koji luta Panonskom nizijom maštajući o pozorištu, nego kao ozbiljnog pozorišnog stvaraoca, i "Traedokomedijom" Kozačinskog, prvim dramskim tekstom u istoriji srpske književnosti. U domenu Hristićevog interesovanja je i delovanje Milana Predića, jednog od tri najveća upravnika za koje pozorište u Beogradu zna, koji je po njemu položio ispit kritičara kao upravnik, a ispit upravnika kao kritičar. Hristić analizira i "Dubrovačku trilogiju" Iva Vojnovića i "Putujuće pozorište Šopalović" LJubomora Simovića. Za Simovića Hristić je znatan pesnik, njegove drame kritičari spremno nazivaju pesničkim dramama. Sigurno i neusiljeno njegova drama se kreće od krajnjeg realizma ka pesničkoj viziji i gotovo se ne primećuje trenutak u kome se dramskom piscu pridružio pesnik. Nina Popov